Οδηγίες, απαγορεύσεις και σαβουάρ βιβρ μιας άλλης εποχής!

Τι δίδασκαν παλιά οι γονείς στα παιδιά; Τι τα συμβούλευαν; Βασικές οδηγίες σαβουαρ βιβρ και προληπτικά μέτρα προστασίας.

Οι απαγορεύσεις και τα αποτρεπτικά μέτρα που εφαρμόζονταν παλιά στα παιδιά, όλα αυθεντικά από την πένα του λαογράφου Γιώργου Χουστουλάκη.

Κάποιες από τις παρεμβάσεις των γονέων προς τα παιδιά τους τα παλιά τα χρόνια γίνονται ακόμα... Ορισμένες συμβουλές έχουν παραμείνει αναλλοίωτες στο πέρασμα των χρόνων... Υπάρχουν, όμως, κι άλλες παράξενες ή αστείες στο περιεχόμενο που περιμένουν να τις απολαύσουμε. Αξιοσημείωτες είναι και οι διάφορες προλήψεις, που μετέφεραν οι γονείς στα παιδιά τους, λέγοντας την κλασική φράση: «Και εμείς ετσά τα βρήκαμε και ετσά σας τα μεταφέρουμε»!

Αναφέρει, λοιπόν, στο κείμενό του ο κ. Χουστουλάκης: "Οι Κρητικοί υπέφεραν και ταλαιπωρήθηκαν από απανωτούς πολέμους, με συνέπεια αυτό να φέρει τότε πίσω το λαό της σε πολλά επίπεδα, ασφαλώς και στο μορφωτικό. Οι γονείς παρόλα αυτά, ποτέ δεν άφηναν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν στην τύχη τους! Η κρητικιά μάνα, καθώς και ο πατέρας, χωρίς να έχουν ανοίξει βιβλίο, ήξεραν να διδάξουν τα παιδιά τους για πολλά θέματα, τα οποία πήγαζαν κυρίως από την πείρα τους και από διδαχές μεγαλυτέρων, που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά. Το σημερινό άρθρο αναφέρει τέτοιες συμβουλές και κανόνες παλιότερων εποχών προς τα παιδιά, που σχετίζεται περισσότερο σε προσωπικές εμπειρίες του γράφοντος και πηγάζουν όλες από την περιοχή της Μεσαράς.

Μπορεί ασφαλώς τα όσα αναφέρω παρακάτω, να μην ίσχυσαν ακριβώς τα ίδια σε όλες τις οικογένειες της Κρήτης, αλλά πάντως στο κλίμα των εποχών εκείνων θα μπούμε με ευκολία... περισσότερες!

Προσοχή στην παρθενιά! Δεν θα καβαλάνε ποτέ «σελάδες» τα κορίτσια στο γαϊδούρι! «Σελάδες» λέμε τον τρόπο καβαλικέματος όταν η σέλα ή το σαμάρι ή η ράχη του ζώου είναι ανάμεσα στα πόδια του αναβάτη. Αυτό φυσικά αποσκοπούσε, στο να μην χάσουν τη παρθενιά τους τα κορίτσια. Το ίδιο και να μην ανεβαίνουν σε κλάδους δένδρων σε στύλους κλπ.

Ποτέ καβάλα στ' αριστερά! Δεν επιτρέπεται η καβάλα αριστερά στο γαϊδούρι ή άλογο «μονόπαντας». Η καβάλα «μονόπαντας» λέγεται και «γυναικεία καβαλαρία», δηλαδή με τα πόδια ενωμένα, και να κρέμονται από την μία πλευρά του σωμαριού! Θα πρέπει πάντα άπαντες να κάθονται «στα δεξά», δηλαδή να κρέμονται τα πόδια τους από τη δεξιά πλευρά του σωμαριού. Όσοι λαοί καβάλαγαν «στα αριστερά», τους θεωρούσαν αντίχριστους, γιατί ήταν ανάποδα. Έπρεπε όλοι να καβαλάνε με τα πόδια δεξιά του γαϊδουριού, γιατί έτσι καβάλαγε και ο Ιωσήφ όταν διέσχισε την έρημο! Φυσικά και αργότερα ο Χριστός. Αυτό συμβούλευαν τα παιδιά, γιατί αν επρόκειτο να συμβεί κάτι, να γλιστρήσει ή να παραπαντήσει το ζώο και πέσει, να μπορούν ευκολότερα να πηδήσουν κάτω χωρίς να χτυπήσουν!

Όταν τρώνε δε μιλάνε... Δεν επιτρέπεται να μιλάνε τα παιδιά εν ώρα φαγητού για να μην πάει ο φαγητό στον «κακό λαιμό»! «Κακός λαιμός» ήταν ο λάρυγγας που οδηγεί στον πνεύμονα και «καλός» ο φάρυγγας που οδηγεί στο στομάχι! Όχι στο... κουκούλωμα! Δεν επιτρέπεται τα παιδιά να σκεπάζονται «αποκορφίς», δηλαδή στον ύπνο να σκεπάζουν με το κλινοσκέπασμα το πρόσωπό τους. Κι αυτό απλά για «να μη κρουφτούνε», δηλαδή να μην πάθουν ασφυξία!

Οι νεράιδες των πηγαδιών! Δεν επιτρέπουν στα παιδιά να κοιτάνε σε πηγάδι ή γκρεμό, «γιατί είναι κάτω μια κακή νεράιδα και θα τα τραβήξει κάτω»! Αυτό το λέγανε για να μην πλησιάζουν γλιστρήσουν ή ζαλιστούν και πέσουν μέσα.

Τους έλεγαν να πηγαίνουν... ανάποδα! Δεν επιτρεπόταν τα παιδιά και γενικά κανείς να πηγαίνει αριστερά του αυτοκινητόδρομου! Έπρεπε να βαδίζουν πάντα δεξιά, να μην τα χτυπήσουν τα αυτοκίνητα, όπως έλεγε τότε ο κανόνας οδικής συμπεριφοράς! Σήμερα αυτό έχει σαφώς αλλάξει και η προτροπή είναι να βαδίζουν πάντα αριστερά του δρόμου! Ο λόγος προφανής. Δεν κινδυνεύουν να τα χτυπήσει κάποιο αυτοκίνητο από πίσω τους. Βαδίζοντας στ' αριστερά άμα αντιληφθούν κάποιο αυτοκίνητο να έρχεται πάνω τους, προλαβαίνουν να πεταχτούν λίγο πιο πέρα και να σωθούν!

Τρεμάμενα χέρια για πάντα... Δεν πρέπει να σκοτώνουν ποτέ «σουρσουράδα» (σουσσουράδα), γιατί αν τη σκοτώσουν θα τρέμουν σε όλη τους τη ζωή τα χέρια τους»! Ο λόγος που το λέγανε αυτό, ήταν να μη χαθεί η σουσουράδα από τη φύση, αυτό το συμπαθέστατο πτηνό με την αδιάκοπα κινούμενη ουρά του, που πάντα κάνει ολοήμερη συντροφιά στο ζευγά ακολουθώντας την αυλακιά, ψάχνοντας για σκουλήκια ή άλλα έντομα που βρίσκονται στο χώμα! Τα χελιδόνια εκτός από την Άνοιξη, φέρνουν και την τύχη!

Δεν σκοτώνουν ποτέ χελιδόνια, ούτε χαλάγανε ποτέ χελιδονοφωλιά! Αυτό έφερνε κακοτυχία, απεναντίας όποιος άνοιγε το σπίτι του (σπάζοντας λίγο το τζάμι) για να κάνουν φωλιά τα χελιδόνια, αυτό έφερνε μεγάλη τύχη στο σπιτικό!

Σαβουάρ βιβρ χαιρετισμών Το κάθε παιδί σαν σηκωθεί το πρωί, πρέπει να πλυθεί, να ντυθεί, να πει το «Πάτερ ημών» και μετά να πει σε όλους «καλημέρα»! Δεν επιτρέπεται τα παιδιά οπουδήποτε, να περιμένουν να τους πει «το καλημέρα» κάποιος μεγαλύτερος τους, αλλά εκείνα είναι υποχρεωμένα να χαιρετάνε τους πάντες στο δρόμο! Στο δρόμο θα πρέπει να λένε «χαίρετε» σε όποιον συναντάνε! Για το «καλημέρα ή χαίρετε» υπάρχουν κανόνες επίσης και για τους μεγάλους, το ποιος θα το πει πρώτος, όπως. Το «καλημέρα» το λέει πρώτος ο καβαλάρης στον πεζό! Το λέει πρώτος εκείνος που προχωράει στο δρόμο σε εκείνον που είναι σταματημένος! Το λέει ο μικρότερος τη τάξει ή βαθμό, σε μεγαλύτερο, όπως ο αγρότης στον αγροφύλακα, ο αγροφύλακας στον παπά πρόεδρο, ο χωροφύλακας στον ενωματάρχη, ο δάσκαλος στον Επιθεωρητή κλπ.

Η προτεραιότητα στις... σκάλες! Δεν προχωράνε ποτέ τα αγόρια πίσω από κορίτσια ή σε γυναίκες όταν ανεβαίνουν σκάλες, σκαλοπάτια ή δύσκολη ανηφόρα! Δεν επιτρέπεται φυσικά στα παιδιά να πλησιάζουν εκεί που δουλεύουν εργάτριες στο αμπέλι, ή όταν μαζεύουν ελιές όπου ανεβαίνουν οι εργάτριες και στην ελιά! Ο λόγος προφανής, για να μην φέρουν σε δύσκολη θέση τα κορίτσια με το να φανούν ψηλά τα πόδια τους. Σήμερα βέβαια αυτό έχει αλλάξει κάπως, και ο άνδρας θα αφήσει τη γυναίκα να προχωράει μπροστά, όταν πρόκειται να ανέβει σκαλοπάτια, κυλιόμενες σκάλες ή δύσκολες ανηφόρες! Εκείνος θα είναι πίσω της, για να τη προσέχει μη τυχόν γλιστρήσει και πέσει, οπότε να προλάβει να την συγκρατήσει! Πάλι στο κατέβασμα, είναι μπροστά ο άνδρας και προσέχει μην γλιστρήσει ή στραβοπατήσει και πέσει η γυναίκα, οπότε να προλάβει να την συγκρατήσει.

Δε δείχνουμε με το δάχτυλο... Σε κόσμο δεν επιτρέπεται τα παιδιά να δείχνουν κάποιον με το δάχτυλο τους, αυτό θεωρείται αγένεια.

Δεν αντιμιλάμε στους μεγαλύτερους Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να αντιμιλούν στους γονείς τους ή δασκάλους, και γενικά στους μεγαλύτερους, αλλά να αποδίδουν πάντα τον απαιτούμενο σεβασμό. Ρεψίματα - αέρια κομμένα

Δεν έπρεπε τα παιδιά να ρεύονται ή να εξαερίζονται μπροστά σε άλλους, αυτό θα ήταν αγένεια προς τους πλησίον τους!

Περί σταυροκοπήματος... Κάθε παιδί σαν περνά από εκκλησία ή νεκροταφείο, θα πρέπει να κάνει το σταυρό του, και γενικά πάντα όποτε παίζει η καμπάνα, στρέφοντας το κεφάλι τους προς την Ανατολή! Αν είναι ξαπλωμένα δεν κάνουν ποτέ το σταυρό τους, ούτε καθιστά, παρά αφού σηκωθούν όρθια! (Μάθανε τα παιδιά και έκαναν το σταυρό τους, ακόμα και όταν χτύπαγε το ρολόι του χωριού για να δηλώσει την ώρα)!

Δε γλύφουμε, ούτε φτύνουμε μετά που κοινωνούμε! Μετά τη Θεία Κοινωνία δεν θα πρέπει να γλύψουν κόκαλο ή χοχλιό ούτε ελιά ούτε να φτύσουν. Στο σπίτι πρέπει να πιουν μια γουλιά κρασί να ξεπλύνουν το στόμα τους. Οτιδήποτε πάντως γλύψουν πρέπει να πετιέται μετά αυτό στη φωτιά!

Σε ξένο σπίτι... Δεν επιτρέπεται στα παιδιά όταν πηγαίνουν επίσκεψη σε ξένο σπίτι να κουνάνε τα πόδια τους όταν κάθονται στη καρέκλα, ούτε να κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια. Όταν η οικοδέσποινα κεράσει τους καλεσμένους της, δεν πρέπει το παιδί «να απλώσει τη χαχαλιά του», και να γεμίσει τη φούχτα του καραμέλες ή οτιδήποτε άλλο! Πρέπει προσεκτικά με τα δύο του δάχτυλα να πάρει μία το πολύ δύο!

Όχι σταυροπόδι τα κορίτσια Τα κορίτσια δεν επιτρέπεται να καθίζουν σταυροπόδι, αυτό είναι αγένεια, γιατί το σταυροπόδι είναι μόνον για τους άνδρες! Όμως το έλεγαν οι μητέρες στα κορίτσια τους αυτό, για τον μοναδικό λόγο μη τυχόν φανεί το βρακί τους, γιατί έτσι δίνουν την εικόνα άσεμνου κοριτσιού!

Δε σκαλίζουμε τη μύτη μας - Δε ρουφάμε τη σούπα μας Δεν έπρεπε να παιδιά να βάζουν το δάχτυλο στα ρουθούνια τους, ή να ξύνουν τη μύτη τους! Δεν έπρεπε να ρουφάνε τσι μύξες τους. Πρέπει πάντα στη τσέπη τους να έχουν μαντιλάκι καθαρό, και με αυτό να τη φυσήξουν να καθαρίσει!

Φυσικά δεν πρέπει να ρουφάνε οτιδήποτε υγρό, σούπα γάλα τσάι κλπ. Ο ήχος προκαλεί αηδία στους άλλους!

Ανώτερος κι από αδερφός ο νονός! Δεν πρέπει μόνον κάθε παιδί να αποκαλεί «Σάντολο» (Νονό) εκείνον μόνον που το βάφτισε! «Σάντολο» επίσης πρέπει να αποκαλούν και όλο το σόι του Νονού, αλλά και των αδερφακιών του τον Νονό! Αυτό ίσχυε και για τους μεγάλους! Σύντεκνους αποκαλούσαν όλους στο σόι του Συντέκνου και ξεχώριζε ο κανονικός Σύντεκνος με το να τον αποκαλούν «Μυρωδικό Σύντεκνο», επειδή έβαλε το λάδι και το Μύρο στο παιδί. Τον δε Μυρωδικό Σύντεκνο, τον αντιμετώπιζαν με τέτοιο σεβασμό, που ήταν ανώτερος κι από αδερφός!

Δε λιώνει ποτέ το χέρι που έχει χτυπήσει μάνα! Δεν πρέπει ποτέ ένα παιδί να χτυπήσει τη μάνα του, «γιατί άμα ποθάνει, το χέρι που τη χτύπησε δε θα λιώσε ποτέ»!

Κανόνες εν ώρα φαγητού Ποτέ τα παιδιά εν ώρα φαγητού δε ρωτάνε «τι θα φάμε αύριο». Οι γονείς έλεγαν στο παιδί: «Έχει ο θεός, πρώτα να ξημερώσει με το καλό, να ΄μαστε καλά, αυτό μετράει πάνω από όλα, κι όχι το τι θα φάμε»! Πάντα όταν αναφερόταν στο αύριο, πάντα λέγανε τη φράση: "Να ξημερώσει με το καλό" η "πρώτα ο Θεός με το καλό", "Να 'μαστε καλά σα με του χρόνου" κλπ.

Δεν επιτρέπεται τα παιδιά να σηκώνονται από το τραπέζι εν ώρα φαγητού για κανένα λόγο! Ούτε για να πάνε στην τουαλέτα, ούτε για να πλύνουν τα χέρια τους κλπ! Όλα αυτά θα πρέπει να φροντίσουν να τα έχουν κάνει νωρίτερα, πριν κάτσουν στο τραπέζι! Όταν κάθεται η οικογένεια στο τραπέζι, η ώρα αυτή είναι «εκκλησία»! Απαγορεύονται οι φωνές και οι διενέξεις γιατί «το φαί είναι ιερή στιγμή»! Περί καλοτυχίας και γρουσουζιάς

* Δεν κάνει να αφήνουν ποτέ ανοιχτό ψαλίδι για να μην τους κακολογούνε οι κακές γλώσσες!

* Δεν επιτρέπεται να ανοίγουν κασέλα και ντουλάπα τη νύχτα, γιατί ήταν άσχημο! Στην περίπτωση όμως που την άνοιγαν, άμα τη ξεχνάγανε ανοιχτή όλη τη νύχτα! Αυτό ήταν προμήνυμα θανάτου!

* Στο λεωφορείο να κάθονται πάντα δεξιά, αν θέλουν να έχουν την τύχη προς το μέρος τους!

* Δεν αφήνουμε ποτέ τα παπούτσια ανάποδα, γιατί και αυτό φέρνει γρουσουζιά!

* Δεν πρέπει να κάθονται ποτέ στο κατώφλι του σπιτιού, αλλά ούτε και να στέκονται κάτω από την πόρτα, κι αυτό φέρνει γρουσουζιά!

* Δεν έπρεπε να κοιμούνται «νεκρίκια», δηλαδή με το κεφάλι στη Δύση και τα πόδια στην Ανατολή, γιατί έτσι κοιμούνται οι νεκροί, και είναι γρουσουζιά! Μετά από κηδεία...

* Δεν έπρεπε μετά από κηδεία να πάνε στο σπίτι χωρίς προηγουμένως να πλύνουν στη βρύση έξω το πρόσωπό τους και να τινάξουν στη συνέχεια τα χέρια τους να τιναχτεί το νερό προς τα πίσω. Ο λόγος γιατί φεύγοντας από το νεκροταφείο, τους ακολουθούν οι πεθαμένοι συγγενείς τους! Με το τίναγμα του νερού όμως προς τα πίσω, τους αναγκάζουν να γυρίζουν οι πεθαμένοι πίσω! Με το τίναγμα του νερού, δεν φέρνουν «το θανατικό» στο σπίτι τους! Για αυτό και σε όλα τα νεκροταφεία υπάρχουν βρύσες! Κι αν δεν υπήρχαν, τα έπλυναν στη βρύση του χωριού ή σπίτι τους πριν μπουν μέσα! Το πιθανότερο όμως είναι, η συνήθεια αυτή να προήλθε από το γεγονός, που παλιά όλοι έπιαναν μερικές φούχτες χώμα από κάτω και το πέταγαν στον τάφο. Το χώμα αυτό όμως μπορεί να ήταν μολυσμένο, οπότε υποχρεωτικά έπρεπε να πλύνουν τα χέρια τους!

* Εκτός που δεν έπρεπε ποτέ να κόβουν τα νύχια τους σε ξένο σπίτι, δεν έπρεπε επίσης να τα κόβουν Τετάρτη και Παρασκευή, και φυσικά δεν επιτρέπεται να λούζονται Κυριακή! "Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μη κόψεις και Κυριακή να μη λουστείς, σαν θέλεις να προκόψεις!"

* Δεν πρέπει να περνάνε σταυροδρόμια τη νύχτα, και ο λόγος γιατί κρύβονται διάολοι και φαντάσματα, ειδικά στις 12 τα μεσάνυχτα! Αν είναι να περάσουν, πρώτα πρέπει να κάνουν το σταυρό τους και πουν «Κύριε Υιέ του Θεού ελέησον με!».

Ένα παιδί... δε μετράει τ' άστρα!

* Δεν κάνει τα παιδιά τη νύχτα να κοιτάζουν τα άστρα, γιατί θα γεμίσουν μαλαθράκους (δοθιήνες)! Επίσης δεν έπρεπε ούτε να τα μετράνε, γιατί όσα άστρα μετρήσουν, τόσους μαλαθράκους θα βγάλουν!

* Δεν επιτρέπεται το παιδί να κρατά (στηρίζει) το κεφάλι του ακουμπισμένο ανάμεσα στις παλάμες του! Μάλιστα κυκλοφορούσαν διάφορα. Για παράδειγμα αν το κρατά το κεφάλι του με τις δύο παλάμες και ανοιχτές, θα πεθάνει ο πατέρας του, αν με τη μία η μητέρα του. Αν το κρατάει με τις δύο γροθιές στο πηγούνι θα πεθάνει ο παππούς, και με τη μία η γιαγιά. Αν με τη παλάμη σφιγμένη στηρίζει το μέτωπο ο νονός του ή ο αδερφός του και διάφορα τέτοια!

* Δεν επιτρέπεται να δίνουν σαπούνι ούτε άρωμα σε μπουκαλάκι αλλά ούτε και αυγά χέρι - χέρι, γιατί θα μαλώσουν! Απλά το αφήναν κάτω και το έπαιρνε ο άλλος!

* Δεν επιτρέπανε να δίνουν αλάτι τη νύχτα! Αυτό ήταν κακό παρατήρημα! Λέγανε το εξής: «Δε θα δίδεις κιανενούς αλάτσι τη νύχτα, ανε στο ζητήξει κι ο ίδιος ο Χριστός!» Αν θέλανε δε να διώξουν κάποιον που έκανε «αρμένικη βίζιτα», δηλαδή δεν εννοούσε να ξεκουνήσει να φύγει, μία ήταν η λύση! Σε κάποια γωνία του σπιτιού να ρίξουν αλάτι!

* Δεν επιτρέπεται να σκουπίζουμε ή σφουγγαρίζουμε όταν ταξιδεύει κάποιος δικός μας γιατί αν το κάνουμε θα πάθει ατύχημα! Όταν δε σκουπίζει κάποιος, να αποφεύγει η σκούπα να ακουμπήσει στα πόδια του άλλου, γιατί κινδυνεύει να πάθει κακό! Κι αν κατά λάθος η σκούπα τον ακουμπήσει, πρέπει αυτός που σκουπίζει να τον πατήσει ελαφρά στο πόδι του, για να ακυρώσει τη περίπτωση να πάθει κάποιο κακό!

Κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης

• Πηγή: https://www.voltarakia.gr/mas-endiaferei/item/2758-ti-travoysan-palia-ta-paidia-odigies-apagoreyseis-kai-savouar-vivr-mias-allis-epoxis